تحلیل نقش نمادین اسطورة آب و نمودهای آن در شاهنامۀ فردوسی

  

بر اساس روش نقد اسطوره ای چکیده نقد اسطوره شناختی یا کهن الگویی،رویکردی تلفیقی و میان رشته ایاست که بر پایۀ مطالعات علومی چون روان شناسی، انسان شناسی، تاریخ ادیان و تاریخ تمدن، به تحلیل متون ادبی می پردازد. در این جسـتار، بـا ایـن دیدگاه، نقش تصویر کهن الگویی آب در اسطورة آفرینش و رموز منـتجاز آن در بافـت باورهـای اسـاطیری، بـا محوریت شاهنامۀفردوسی، مورد بررسی قرار گرفته است. اسطورة آب به عنوان یکی از عناصر متضادچهارگانۀ تشکیل دهندة جهان مادی در اساطیر، بر مبنای ضدایت جوهری و وحدت نهایی میان این عناصر، صاحب نقشهایی شده است که در اساطیر جهان و از جملـه شـاهنامۀ فردوسی عمومیت دارد. نقشهای نمادین اسطورة آب را در اساطیر می توان در سه بخش اصلی تقسیم بندی کرد:  

1- اسطورة آب در فرهنگهای متفاوت بشری، نمادی از آغاز مرحلۀ آفرینش مادی و حرکت چرخۀ زندگی در ساختار کیهانی بوده است. این نقش در خلق اولیۀ جهان از آب و پایان نمادین حیات در آن، جلـوه گـر شـده است.

۲- اسطورة آب مظهر جاودانگی و تداوم حیات مادی است. این نقش در اسطورة آب حیات و آب درمـان بخش، نمادینه شده است. 

 3- سومین نقش آب در اساطیر، در اسـطورة گـذر از آب (آزمـون آب) و شستشـوی نمـادین توسط آن (اسطورة تعمید) جلوه گر شده است که به عنوان آزمونی از ماده برای پالایش روح، عبور از مرحلۀ کهـن و ور ود به مرحلۀ متعالی جدید را در قالب کهن الگوی مرگ و تولّد دوباره، نمادینه می کند.